امکان‌سنجی عملیاتی‌شدن مدل اسلامی عدالت اقتصادی حکیمی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی دانشگاه شاهرود

2 عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور

چکیده

بررسی نظر محمدرضا حکیمی، به‌عنوان یک صاحب‌نظر در حوزۀ عدالت اقتصادی اسلام، دربارۀ امکان‌سنجی تحقق عدالت، موضوع این پژوهش است. عدالت اقتصادی ازنظرحکیمی، اصلی اساسی در نظام‌سازی و عنصری درخشان در منظومۀ تفکر اجتماعی است. در این پژوهش با روش کتابخانه‌ای و توصیفی، نظر و متدولوژی وی که تکیه بر متن‌محوری نسبت به قرآن و حدیث است، مورد تجزیه‌وتحلیل قرارمی‌گیرد. ایشان با متن‌محوری وسیع نسبت به قرآن و سنت، نگاهی اجتماعی و نظام‌وار به آموزه‌های اقتصادی اسلام دارد. حکیمی، تحقق عدالت را یک آرمان دور از دسترس نمی‌شمارد و آن را هدف مقدس همۀ پیامبران و امامان می‌داند. وی تأکید فراوان شارع و غیر‌قابل لغوبودن آن‌ها را نشان از امکان عملیاتی‌شدن عدالت می‌شمارد. امکان‌سنجی عملیاتی‌شدن، مدل عدالت اقتصادی از این جنبه دارای اهمیت است که برخی عدالت را یک آرمان دست‌نیافتنی می‌دانند که تنها در حیطۀ نظریه مانده‌است؛ اما تأکیدات اصلی که شارع مقدس بر عدالت دارد؛ نشانگر این است که عدالت تنها یک موضوع تخیلی سراب‌وار نیست، قلمروی است که برای تحقق آن باید تلاش کرد. فرضیۀ اصلی این تحقیق این است که مدل عدالت اقتصادی حکیمی که آرمانی هم به نظر می‌رسد، قابلیت عملیاتی‌شدن را دارد و از جمله راهکارهای آن وضع مالیات‌های مناسب است.

کلیدواژه‌ها


قرآن مجید.
نهج‌البلاغه (۱۳۲۶ ش). «ترجمه فیض الاسلام». تهران: چاپخانه سپهر.
 انصاری (۱۳۷۸ ق). شیخ مرتضی. «رسالة فی العدالة». ضمیمه المکاسب. تبریز.
 الصدر، محمدباقر (۱۴۰۸ ق). «اقتصادنا». بیروت: دارالتعارف، چاپ بیستم..
 حکیمی، محمدرضا (1378 الف).«اجتهاد و تقلید در فلسفه». تهران: دفتر نشرفرهنگ اسلامی.
 ___________ (1358). «ادبیات و تعهد در اسلام». تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
___________(۱۳۷۷ الف). «امام در عینیت جامعه». تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
___________(1362). «بیدارگران اقالیم قبله». قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیه قم.
___________(1376). «تعریف عدالت از زبان امام صادق (ع)». نقد و نظر. قم: بهار و تابستان، شمارۀ ۹ و ۱۰.
___________(بی‌تا الف). «تفسیر آفتاب». تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
___________(۱۳۷۸ ب). «جامعه‌سازی قرآنی». تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ دوم..
___________(بی‌تا ب). «جهش‌ها». تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
__________(بی‌تا پ). «حماسه غدیر». تهران: چاپ درخشان.
__________(1360 الف). «خورشید مغرب». تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
__________(بی‌تا ت). «دانش مسلمین». تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
__________(1379). «پیده باوران» . تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ دوم.
__________(۱۳۶۰ ب). «شرف‌الدین». تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
__________(بی‌تا ث). «شیخ آقا بزرگ تهرانی». تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
__________(۱۳۸۲). «عاشورا، مظلومیتی مضاعف». قم: انتشارات دلیل ما، چاپ پنجم..
__________(۱۳۷۸ پ). «عدالت اقتصادی و اجتماعی اسلام». مقاله منتشر شده در کتاب: درآمدی بر اندیشه سیاسی اسلام. مرکز مطالعات فرهنگی- بین‌المللی. تهران: انتشارات الهدی.
__________(۱۳۸۰ الف). «عقل خودبنیاد دینی». همشهری ماه، شمارۀ ۹.
__________(۱۳۸۳ الف). «عقل سرخ». قم: انتشارات دلیل ما.
__________(1377 ب). «قیام جاودانه». تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ دوم.
__________(۱۳۷۰). «کلام جاودانه». تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
__________(1369). «گزارشی درباره الحیاه». تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ سوم.
_______(۱۳۸۱ الف). «معاد جسمانی در حکمت متعالیه». قم: انتشارات دلیل ما، چاپ دوم.
_______(۱۳۸۳ ب). «مقام عقل». قم: انتشارات دلیل ما.
_______(1375). «مکتب تفکیک». تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
_______(1384). «نان و کتاب». قم: انتشارات دلیل ما.
_______، و دیگران (1381 ب). «الحیاه»، ترجمة احمد آرام. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ چهارم، ج 3.
_______ (1378 ت). «الحیاه»، ترجمة احمد آرام. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ دوم، ج4.
_______ (1377 پ). «الحیاه»، ترجمة احمد آرام. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ج5.
_______(1380 ب). «الحیاه»، ترجمة احمد آرام. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ج6.
_______(۱۳۶۱). «هویت صنفی روحانی». قم: دفتر انتشارات اسلامی.
خرمی، فرهاد (1375). «تحلیلی از نظریة فقرزدایی اسلامی و نظریه‌های فقرزدایی آنگلوساکسون». گردهمایی بررسی مسأله فقر و فقرزدایی. تهران: سازمان برنامه‌ و بودجه، چاپ دوم.
ژید، شارل و شارل، ریست (۱۳۷۰). «تاریخ عقاید اقتصادی». ترجمه کریم سنجابی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
العاملی، محمد بن مکی (شهید اول)(بی‌تا).« القواعد والفوائد». قم: مکتبة المفید.
عاملی، یاسین عیسی (۱۹۹۳ م).« الاصطلاحات الفقهیة فی الرسائل العملیة». بیروت: دارالبلاغة.
عیوضلو، حسین (1381). «نظریه‌ای در تبیین مبانی نظری توزیع ثروت و درآمد در نظام اقتصادی اسلامی». پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، سال دهم،زمستان، ش 24.
ماسگریو، ریچاردا و ماسگریو،پگی (۱۳۷۲). «مالیه عمومی در تئوری و عمل». ترجمة مسعود محمدی و یدالله ابراهیمی‌فر. تهران: سازمان برنامه‌ و بودجه.
مطهری، مرتضی (۱۴۰۹ ق). «مبانی اقتصاد اسلامی». انتشارات حکمت.
نمازی، حسین (۱۳۸۲). «نظام‌های اقتصادی». تهران: شرکت سهامی انتشار.